اسهال، علل و روش های درمان

اسهال از مشکلات گوارشی شایع و شناخته شده است که با مدفوع غیر طبیعی شل یا آبکی مشخص می شود و در سطوح متفاوتی از خفیف تا کشنده اتفاق می افتد. در سطح جهان، هر ساله حدود ۲ میلیارد مورد بیماری اسهالی رخ می دهد. همچنین، اسهال دومین عامل مرگ و میر در گروه سنی کودکان زیر 5 سال می باشد و هر ساله حدود ۹/۱ میلیون کودک جان خود را به علت این مشکل از دست می دهند.

در این مقاله علل و درمان های اسهال و همچنین علائم ، تشخیص ، پیشگیری مورد بررسی قرار می گیرد.

علل اسهال

بسیاری از موارد اسهال به دلیل عفونت در دستگاه گوارش است. علل رخ دادن این عفونت ها عبارتند از:

-باکتری ها

-ویروس ها

-ارگانیسم های انگلی

-باکتریهای سالمونلا، کمپیلوباکتر، شیگلا و اشریشیا کلی

در مواردی دیگر، اگرچه همه اندام های گوارشی طبیعی به نظر می رسند ، اما آنطور که در حالت ایده آل است عمل نمی کنند. این نوع اختلال اسهال مزمن “عملکردی” نامیده می شوند. که سندرم روده تحریک پذیر (IBS) از شایعترین علت آن است.علائم IBS شامل گرفتگی ، درد شکم و تغییر عادات روده می باشد.

بیماری التهابی روده (IBD) که یکی از دو بیماری کولیت اولسراتیو(IBD)  یا بیماری کرون می باشد از دیگر عوامل اسهال مزمن است که می توانند باعث دیده شدن خون در مدفوع شوند.

برخی دیگر از دلایل عمده اسهال مزمن عبارتند از:

کولیت میکروسکوپی:  نوعی اسهال مداوم است و به دلیل التهاب ایجاد می شود . معمولاً افراد مسن را درگیر می کند و اغلب در طول شب اتفاق می افتد.

سو جذب و سوهاضمه: اولین مورد به دلیل اختلال در جذب مواد مغذی و دوم به دلیل اختلال در عملکرد هضم است که بیماری سلیاک از این دسته می باشد.

عفونت های مزمن:

سابقه مسافرت یا مصرف آنتی بیوتیک و همچنین باکتریها و انگلهای مختلف از عوامل رخداد این امر هستند.

مصرف برخی داروها:

ملین ها و داروهای دیگر، از جمله آنتی بیوتیک ها، باعث تحریک اسهال هستند.

غدد درون ریز:

عوامل هورمونی و بیماری هایی مانند آدیسون و تومورهای کارسینوئید میتوانند باعث این اختلال رود می شوند.

سرطان:

اسهال نئوپلاستیک با تعدادی از سرطان های روده مرتبط است.

علائم

اسهال به مدفوع آبکی اشاره دارد ، اما ممکن است با علائم دیگری همراه باشد. این علائم شامل:

-دل درد

-گرفتگی شکم

-نفخ شکم

-کاهش وزن

-تب

-بدن درد

-لرز

می باشند.

علائمی که جدی تر محسوب می شوند و ممکن است نشان دهنده بیماری دیگری باشند عبارتند از:

-خون یا چرک در مدفوع

-استفراغ مداوم

-کمبود آب بدن

اگر این علائم همراه با اسهال باشد و یا اگر اسهال مزمن است ، ممکن است بیماری جدی تری را نشان دهد.

روش درمان اسهال

موارد خفیف اسهال حاد ممکن است بدون درمان برطرف شود.

برای اسهال مداوم یا مزمن ، پزشک در صدد درمان علل زمینه ای اسهال قرار می گیرد

گزینه های درمانی ممکن شامل موارد زیر می شوند:

بازجذب آب

کمبود آب بدن از اثرات اسهال بر روی بدن است و کودکان و افراد مسن به ویژه در معرض کم آبی قرار می گیرند.

در موارد شدید اسهال، فرد فقط با نوشیدن آب نمی تواند آب از دست رفته بدن را جبران کند و ممکن است به مایعات داخل وریدی نیاز داشته باشد.

محلول یا نمک های آبرسانی دهانی (ORS) حاوی نمک و گلوکز است که توسط روده کوچک به جهت بازگردانی الکترولیت های از دست رفته جذب می شود. طبق گفته‌ی سازمان جهانی بهداشت (WHO)، ORS  می تواند بیش از 90٪ موارد اسهال غیر شدید را بهبود ببخشد.

داروهای ضد اسهال

-مصرف مکمل روی می تواند از شدت و مدت درگیری کودکان بکاهد.

-داروهای ضد اسهال بدون نسخه شامل لوپرامید (Imodium) و بیسموت ساب سالسیلات (Pepto-Bismol)  می شوند.

-ایمودیم باعث کاهش دفع مدفوع می شود.

-پپتو بیسمول می تواند از اسهال مسافرتی جلوگیری کند.

البته در صورت عفونت باکتریایی، این داروها باعث طولانی تر شدن عفونت باکتریایی می شوند و در صورت ابتلا به اسهال ناشی از عفونت های باکتریایی، برای درمان باید از آنتی بیوتیک ها استفاده شود.

رژیم غذایی

نکات مربوط به رژیم غذایی زیر به اسهال کمک می کند:

-نوشیدن مایعات شفاف، مانند نوشیدنی های الکترولیت ، آب یا آب میوه بدون اضافه کردن قند

-مصرف بیشتر مایعات بین وعده های غذایی

-مصرف غذاها و مایعات پتاسیم بالا ، مانند آب میوه های رقیق شده ، سیب زمینی بدون پوست و موز

-مصرف غذاهای سدیم بالا و مایعات مانند آبگوشت ، سوپ ، نوشیدنی های ورزشی و کراکرهای نمکی

-خوردن غذاهای سرشار از فیبر محلول ، مانند موز ، بلغور جو دوسر و برنج

-محدود کردن غذاهایی که ممکن است اسهال را بدتر کنند ، مانند :

-آدامس بدون قند ، نعناع ، گیلاس شیرین و آلو خشک

-نوشیدنی ها و داروهای کافئین دار

-فروکتوز در مقادیر زیاد ، از آب میوه ، انگور ، عسل ، خرما ، آجیل ، انجیر ، نوشابه و آلو خشک

-لاکتوز در محصولات لبنی

-منیزیم

-هر چیزی که حاوی شیرین کننده های مصنوعی باشد.

پروبیوتیک ها

شواهد متفاوتی در مورد نقش پروبیوتیک ها در اسهال وجود دارد ولی گفته می شود که این فراورده احتمالا باعث جلوگیری از اسهال مسافرتی و کاهش زمان اسهال در کودکان تا 1 روز می شود.

پروبیوتیک ها به صورت کپسول ، قرص ، پودر و مایعات وجود دارند و به صورت آنلاین در دسترس هستند.

عوارض اسهال

کمبود آب بدن (در موارد اسهال شدید و مکرر) و سوجذب (در موارد اسهال مزمن) از عوارض بالقوه جدی اسهال محسوب می شوند.

همچنین طیف وسیعی از بیماری های مزمن زمینه ای می توانند باعث این مشکل شوند. تشخیص و درمان می تواند از بروز مشکلات بعدی جلوگیری کند.

آزمایش و تشخیص

هنگام تشخیص علت اسهال ، پزشک در مورد علائم و موارد ذیل از بیمار سوال می پرسد:

-هر داروی فعلی که مصرف می کنند

-سابقه پزشکی گذشته

-سابقه خانوادگی

-تاریخچه سفر

-هر بیماری پزشکی دیگری که داشته باشند

-زمان شروع اسهال

-تکرر و یا دیده شدن خون در مدفوع

-اگر فرد استفراغ کرده باشد

-مدفوع آبکی باشد یا حاوی مخاط یا چرک باشد

-چه مقدار مدفوع وجود دارد

آزمایشات مربوط به اسهال

بیشتر موارد اسهال بدون درمان برطرف می شوند و تشخیص بدون آزمایش صورت می گیرد.

در موارد شدیدتر در صورت نشان دادن علائم ذکر شده، آزمایش مدفوع تجویز می شود:

-علائم تب یا کم آبی بدن

-مدفوع با خون یا چرک

-درد شدید

-فشار خون پایین

-سیستم ایمنی ضعیف

-اخیراً سفر کرده است

-اخیراً آنتی بیوتیک دریافت کرده یا در بیمارستان بوده است

-اسهال بیش از ۱ هفته

اگر فردی مبتلا به اسهال مزمن یا مداوم باشد ، پزشک آزمایشات دیگری را برای تشخیص علت آن تجویز می کند:

شمارش کامل خون که می تواند سو تغذیه ، زخم خونریزی یا IBD را نشان دهد.

آزمایشات عملکرد کبد که آزمایش سطح آلبومین است.

آزمایشاتی برای سو جذب که شامل بررسی جذب کلسیم ، ویتامین ب ۱۲و فولات را بررسی می کند. آنها همچنین وضعیت آهن و عملکرد تیروئید را ارزیابی می کنند.

میزان رسوب گلبول های قرمز و پروتئین واکنش پذیر که افزایش آن احتمال IBD را نشان دهد.

آزمایش های آنتی بادی که ممکن است بیماری سلیاک را تشخیص دهند.

آزمایش مدفوع  که باعث شناسایی انگلها ، باکتریها و چند ویروس می شود. این آزمایش همچنین می تواند

خون میکروسکوپی ، گلبول های سفید خون و سایر سرنخ های تشخیص را نشان دهد.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم

اسهال اغلب بدون درمان پزشکی برطرف می شود، اما مهم است که در موارد زیر به پزشک مراجعه شود:

-استفراغ مداوم

-اسهال مداوم

-کمبود آب بدن

-کاهش وزن قابل توجه

-چرک در مدفوع

-خون در مدفوع، که ممکن است باعث سیاه شدن مدفوع شود.

-هر کسی که پس از جراحی ، پس از گذراندن وقت در بیمارستان یا پس از استفاده از آنتی بیوتیک، دچار این مشکل شود.

-بزرگسالانی که به دلیل اسهال خواب خود را از دست می دهند.

-اگر کودکان بیش از پنج بار دچار اسهال شده یا بیش از دو بار در طی 24 ساعت استفراغ کرده اند

نتیجه گیری

عوامل اسهال بسیار گسترده است و ابتلا به آن بسیار شایع می باشد.

در بیشتر موارد ، طیف وسیعی از درمان های خانگی و درمان های پزشکی می توانند به شما کمک کنند. با این حال، اگر فرد نگران اسهال یا سایر علائم است ، باید به پزشک خود مراجعه کند.

منبع