یائسگی و هرآنچه که باید درباره آن بدانید
یائسگی بعد از 12 بار قاعده نشدن یک خانم اتفاق میافتد و بعد از آن امکان بارداری طبیعی برای آن خانم وجود ندارد. این بیماری در محدوده سنی 45 تا 55 سالگی اتفاق میافتد و عوارضی چون افزایش وزن را به دنبال دارد. برای این بیماری نیازی به دارو یا درمان نیست. با این وجود برای آشنایی بیشتر شما در ادامه قصد داریم به هر آنچه که باید درباره این عارضه باید بدانیم بپردازیم.
یائسگی از چه زمانی شروع میشود و چه مدت طول میکشد؟
یکی از مسائلی که باید درباره این بیماری بدانید زمان شروع آن است. بیشتر بانوان علائم این عارضه را در 4 سال قبل از آخرین قاعدگی خود حس میکنند. تعداد کمی از آن ها در 10 سال قبل از قاعدگی و معدود افرادی نیز در 12 سال قبل از آخرین قاعدگی علائم آن را تجربه میکنند. ژنتیک و سلامت تخمدان از جمله فاکتورهایی است که در زمان وقوع علائم این عارضه تاثیر میگذارند.
عموم بانوان علائم این بیماری را در دهه 4ام زندگی خود تجربه میکنند. البته برخی از آنها بدون هیچ علامتی یائسه میشوند. در حدود 1 درصد از بانوان قبل از 40 سالگی بر اثر نارسایی تخمدان دچار یائسگی زودراس خواهند شد. یائسگی به معنای پریودی نامرتب است. در این بازه زمانی قاعدگی سنگین یا سبک را تجربه خواهید کرد.
علائم یائسگی را بشناسید
علائم این عارضه در بانوان مختلف است و هر یک تجربه منحصر به فرد خود را دارند. این علائم به صورت ناگهانی یا در مدت زمان کوتاهی تشدید میشود. با این حال به برخی از علائم رایج در این بیماری خواهیم پرداخت که از جمله موارد مهمی است که باید درباره این رخداد طبیعی بدن بدانید.
عواملی که بر سلامت تخمدان موثر هستند مثل سرطان تخمدان یا هیسترکتومی یا شرایط و زندگی فرد همانند عادت به سیگار کشیدن در بروز این علائم و زمان بروز آن تاثیر میگذارند. شایعترین علائم این دوره به شرح زیر هستند:
- قاعدگی کمتر
- دورههای قاعدگی سنگینتر یا سبکتر از آنچه که به طور معمول تجربه میکنید.
- علائم وزوموتور( عصب تنظیم کننده گشادی رگ) از جمله گرگرفتگی و تعریق شبانه ( به طور کلی 75 درصد از زنان گرگفتگی را به عنوان علائم قبل از این رخداد طبیعی بدن تجربه کردهاند.)
- بی خوابی
- خشکی واژن
- افزایش وزن
- افسردگی
- اضطراب
- مشکل در تمرکز
- مشکلات حافظه
- کاهش میل جنسی
- خشکی پوست، دهان و چشم
- افزایش ادرار
- احساس درد در ناحیه سینه
- سردرد
- عفونتهای دستگاه ادرار (UTI)
- کاهش توده عضلانی
- درد در مفاصل
- کاهش توده استخوان
- ریزش مو
- رشد موهای زائد در گردن، کمر، صورت و قفسه سینه
عوارض شایع در یائسگی را بشناسید
عوارض شایع از جمله مواردی است که باید بدانید که میزان اضطراب و استرس شما را کاهش میدهد. این عوارض به شرح زیر هستند:
- بیماری قلبی یا عروقی
- بی اختیاری ادرار
- عملکرد متابولیک کندتر
- آتروفی ولووژینال (نازک شدن دیوارههای واژن)
- دیس پارونیا یا مقاربت دردناک (درد مکرر در ناحیه تناسلی در حین مقاربت جنسی)
- تغییر در خلق و خو و تغییرات ناگهانی عواطف
- آب مروارید
- بروز بیماری پریودنتال (عفونت جدی لثه)
- پوکی استخوان یا ایجاد استخوانهای ضعیفتر همراه با کاهش قدرت و جرم
علت وقوع یائسگی
علت وقوع این رخداد طبیعی بدن از جمله مواردی است که باید درباره یائسگی بدانید. یائسگی یک روند طبیعی در بدن است که با افزایش سن تخمدانها، کاهش ترشح و تولید هورمونهای زیر بوجود میآید.
- استروژن
- پروژستون
- تستوسترون
- هورمونهای محرک فولیکول (FSH)
- هورمونهای لوتئین ساز (LH)
یکی از بارزترین تغییرات در تخمدان کاهش و فقدان فولیکولهای فعال آن است. این فولیکولها وظیفه آزاد سازی تخمها را از دیواره تخمدان دارند و موجب پریودی و باروری میشوند.
دلایل عمده این عارضه در بانوان به شرح زیر است:
- اووفورکتومی دو طرفه یا برداشتن تخمدان به وسیله جراحی
- فرسایش تخمدان در اثر هورمون درمانی، رادیوتراپی و جراحی در زنان مبتلا به تومورهای گیرنده استروژن رخ میدهد.
- آسیبهای لگنی که به تخمدانها به شدت آسیب وارد میکنند.
روشهای تشخیص یائسگی
اگر علائم این رخداد را در سنی پایینتر از 45 سالگی تجربه کردهاید، به مراکز بهداشت مراجعه کنید. امروزه سازمان غذا آزمایشی را با عنوان PicoAMH Elisa برای تشخیص ورود خانمها به این دوران در نظر گرفته است. این آزمایش برای زنانی که علائم این عارضه زودتر دارند بسیار مفید واقع میشود، چراکه یائسگی زودراس خطر ابتلا به پوکی استخوان، شکستگی، بیماریهای قلبی، تغییرات واژن و شناختی، از دست دادن میل جنسی و تغییر در خلق و خو را تشدید میکند.
همچنین پزشک میتواند با تجویز آزمایش خون به نام استرادیول میزان هورمونهایی چون استروژن و FSH را اندازهگیری کنند. پزشکان آزمایشات زیر را نیز برای تائید این عارضه تجویز میکنند.
- آزمایشات عملکرد تیروئید
- مشخصات چربی خون
- آزمایشات عملکرد کبد
- توستوسترون، پروژسترون، پرولاکتین، استرادیول و گنادوتروپین
راههای درمان یائسگی
اگر علائم شدید یائسگی شما را رنج میدهد و در کیفیت زندگیتان تاثیر منفی گذاشته، ممکن است که به درمان احتیاج داشته باشید. در زنان زیر 60 سال یا در مدت زمان 10 سال بعد از شروع این رخداد طبیعی بدن هورمونهای درمانی برای کاهش یا کنترل گرگرفتگی، پوکی استخوان، آتروفی واژن و همچنین تعریقهای شبانه موثر هستند.
داروهای زیر نیز برای رفع خشکی واژن و ریزش مو ناشی از این عارضه مفید هستند:
ماینوکسیدیل موضعی 5 درصد: برای درمان ریزش مو یک بار در روز استفاده شود.
شامپوهای ضد شوره: کتوکونازول 2 درصد و پیریتون روی 1 درصد برای درمان ریزش مو مفید هستند.
کرم موضعی افلورنیتین هیدروکلراید: برای درمان موهای زائد مورد استفاده قرار میگیرد.
مهار کنندههای انتخاب جذب مجدد سروتونین (SSRI): پاروکتسین 7.5 گرم برای درمان گرگرفتگی، افسردگی و اضطراب ناشی از یائسگس مفید است.
مرطوب کنندهها و روان کنندههای غیر هورمونی واژن
منوپیس اورجینال ویتابیوتیکس به سلامت زنان در این دوران کمک میکند و علائم این دوره را کاهش میدهد.
قرص ایزومکس نیز موثر در کاهش علائم این دوره است.
روان کنندههای واژن مبتنی بر استروژن با دوز کم: به صورت کرم، قرص یا حلقه برای رفع خشکی واژن مفید هستند.
آنتی بوتیکهای پیشگیری کننده برای درمان عفونتهای مکرر ادراری مورد استفاده قرار میگیرد.
ospemifene نیز برای رفع خشکی واژن و درد ناشی از مقاربت مفید است.
دنوزوماب، تری پاراتید، رالوکسیفن یا کلسی تونین برای درمان پوکی استخوان مفید واقع میشوند.
داروهای خواب برای درمان بی خوابی ناشی از این دوران هستند.
درمانهای مبتنی بر سبک زندگی
سبک زندگی شما در بروز بسیاری از بیماریها و همچنین یائسگی تاثیر خواهند گذاشت. در متن زیر برای مدیریت و کنترل علائم این عارضه به چند نکته درخصوص تغییر در سبک زندگی پرداختهایم.
خودتان را خنک نگه دارید
در طول روز به خصوص در شبها و در روزهای گرم لباسهاس نخی، گشاد و راحت بپوشید که گرگرفتگی به میزان کمتری موجب آزار شما شود. اتاق خود را در طول شب خنک نگه دارید و از پتوهای کلفت و سنگین استفاده نکنید که میزان تعریق شبانه را کاهش دهید. اگر میزان تعریق شما بسیار زیاد است، از یک ملافه ضد آب برای جلوگیری از خیس شدن تشکتان استفاده کنید.
ورزش و کنترل وزن
به میزان 400 تا 600 کالری دریافتی را به طور روزانه کاهش دهید که وزن خود را کنترل کنید. همچنین با 20 تا 30 دقیقه ورزش یا پیاده روی انرژیتان را افزایش دهید، خواب بهتری را تجربه کنید، روحیهتان را بهبود بخشید و در نهایت از افزایش وزن ناشی از این رخداد طبیعی بدن جلوگیری کنید.
با یک مشاور مشورت کنید
برای درمان اضطراب، استرس، افسردگی و … با یک مشاور مشورت کنید. همچنین با همسر و فرزندانتان در خصوص تغییراتی که در شما ایجاد شده صحبت کنید و از آنها همدردی و درک متقابل را خواستار باشید.
از مکملهای غذایی استفاده کنید
مکملهای کلسیم، ویتامین D و منیزیم را برای جلوگیری از پوکی استخوان و بی خوابی و بهبود سطح انرژی در برنامه غذایی خود قرار دهید.
از پوستتان مراقبت کنید
با توجه به حساسیت و خشکی پوست در این دوران از مرطوب کنندههای مناسب پوستتان به طور مرتب استفاده کرده. با کاهش استحمام و شنا نیز از حساسیت و تحریک پوست جلوگیری کنید.
مدت زمان خوابتان را جدی بگیرید
خواب و میزان آن در شبانه روز را جدی بگیرید. به طور استاندارد شما باید به مدت 7 تا 8 ساعت در روز بخوابید. بی خوابی مشکلات قلبی، عروقی و کاهش انرژی را منجر میشود. از این رو با استفاده از قرصهای خواب آور (البته با تجویز پزشک) با بی خوابی ناشی از یائسگی مقابله کنید.
ترک سیگار و الکل
سیگار را به صورت دائم ترک کنید و حتی در معرض آن قرار نگیرید. سیگار و دود آن ممکن است موجب تشدید علائم شما شود. همچنین مصرف الکل علائم شما را افزایش میدهد. از این رو در ترک این دو کوشا باشید.
جمعبندی
یائسگی امری طبیعی است که بانوان در دوران میانسالی با آن مواجه خواهند شد، اما این بدین معنی نیست که آن را جدی نگیرید. با مشورت با پزشک، تغییر در سبک زندگی و داشتن رژیم غذایی مناسب با توجه به فاکتورهای مطرح شده در متن از یائسگی زود راس جلوگیری کنید و علائم و عوارض آن را کاهش دهید.